Gaz ziemny – trwale uziemiony czy tuż przed zapłonem?

Gaz ziemny zaliczył prawdziwy rollercoaster w trakcie wojny na Ukrainie. Najpierw zwyżki napędzane strachem, potem wyceny schodzące do historycznych minimów. U progu lata warto zastanowić się – gdzie będą ceny gazu, kiedy nadejdzie jesień i zima?

 

Cena gazu kręci się obecnie wokół $2 za mmBtu* i – patrząc okiem technika – raczej uklepuje dno. W połowie 2022 sięgała $10, bijąc kilkuletnie rekordy na fali obaw o zapewnienie ciągłości dostaw surowca.

Czym jest gaz ziemny?

To paliwo gazowe, które może być wykorzystywane do produkcji energii elektrycznej, ogrzewania, gotowania i do napędu samochodów.

Podażą gazu na międzynarodowych rynkach rządzą:

1. Odkrycia i rozwój nowych złóż gazowych.
2. Technologie wydobycia gazu - jak choćby rewolucja łupkowa.
3. Polityka rządów, które mogą ograniczać wydobycie niektórych złóż lub czynić je nieopłacalnym.
4. Sytuacja geopolityczna - w szczególności konflikty międzynarodowe, sankcje czy niepokoje polityczne w krajach produkujących gaz.

W 2020 roku według Międzynarodowej Agencji Energetycznej (IEA) udział gazu ziemnego w światowym miksie energetycznym wyniósł około 23%, co oznacza, że jest to trzeci najważniejszy rodzaj paliwa po węglu i ropie naftowej.

W ostatnich latach, udział gazu ziemnego w światowym miksie energetycznym stale się zwiększał. W 2010 roku udział ten wynosił około 21%, a w 2015 roku wynosił już około 22%. Oczekuje się, że w nadchodzących latach udział gazu ziemnego będzie nadal rósł, szczególnie w związku z coraz większym zainteresowaniem gazem ziemnym jako bardziej przyjaznym dla środowiska alternatywnym źródłem energii w porównaniu do węgla.

Warto zaznaczyć, że udział gazu ziemnego w miksie energetycznym różni się w zależności od regionu. W krajach rozwijających się, takich jak Indie i Chiny, udział gazu ziemnego wciąż pozostaje stosunkowo niski w porównaniu do innych źródeł energii, takich jak węgiel. Jednak w krajach rozwiniętych, takich jak Stany Zjednoczone, Japonia i Niemcy, udział gazu ziemnego jest już znacznie wyższy.

Kto wydobywa gaz?

Najwięksi producenci gazu na świecie i ich udziały w światowej produkcji to, wg danych za 2021 rok:

1. Stany Zjednoczone - 23,5%
2. Rosja - 17,8%
3. Iran - 4,9%
4. Katar - 4,7%
5. Kanada - 4,4%
6. Chińska Republika Ludowa - 4,3%
7. Norwegia - 3,5%
8. Australia - 3,3%
9. Algeria - 3,2%
10. Arabia Saudyjska - 3,1%

Razem, te 10 krajów odpowiada za ponad 72% światowej produkcji gazu. Oczywiście ranking ulega znaczącym zmianom.

Stany Zjednoczone odnotowały gwałtowny wzrost produkcji gazu z łupków, dzięki czemu zwiększyły swoje udziały w światowej produkcji gazu. W 2010 roku ich udział w światowej produkcji wynosił tylko 18%, a w 2021 roku wzrósł do 23,5%.

Rosja nadal pozostaje drugim największym producentem gazu na świecie, ale jej udział w światowej produkcji zmniejszył się z 22,8% w 2010 roku do 17,8% w 2021 roku.

Obecnie największe złoża gazu ziemnego poza łupkowym znajdują się głównie w Rosji, Iranie, Katarze, Turkmenistanie, USA, Chinach, Kanadzie i Norwegii. Zasoby gazu w tych krajach są na tyle duże, że są w stanie zaspokoić popyt wewnętrzny oraz zapewnić eksport do innych krajów.

Photo by Martin Adams on Unsplash.  

 

Rosja jest obecnie największym producentem i eksporterem gazu na świecie, posiadającym ogromne złoża gazu ziemnego, zwłaszcza na Syberii. Iran, który posiada czwarte co do wielkości złoża gazu na świecie, jest jednym z największych producentów gazu w regionie Bliskiego Wschodu. Katar z kolei jest największym producentem skroplonego gazu ziemnego (LNG) na świecie.

Turkmenistan, Chiny, Kanada i Norwegia również posiadają znaczne zasoby gazu ziemnego i prowadzą aktywną produkcję. W Chinach, na przykład, rosnąca gospodarka wymaga coraz większej ilości gazu, co prowadzi do zwiększenia wydobycia i importu. Kanada natomiast jest znana ze swojego potencjału wydobycia gazu z hydratów metanu, a Norwegia jest jednym z największych producentów gazu ziemnego w Europie.

Gaz z łupków

Wielką zmianą stanowiło opracowanie technologii pozyskiwania gazu z łupków. Swego czasu także polskie media i politycy byli rozgorączkowani perspektywą łupkowego Eldorado nad Wisłą.

Według danych z 2021 roku, udział gazu z łupków w światowej produkcji gazu wynosi około 20%, podczas gdy w 2010 roku, udział gazu z łupków w światowej produkcji wynosił zaledwie 1,7%. W następnych latach nastąpił gwałtowny wzrost wydobycia gazu z łupków, głównie w Stanach Zjednoczonych, co spowodowało, że udział ten wzrósł do 13% w 2015 roku, a następnie do 20% w 2021 roku.

Wzrost wydobycia gazu z łupków był możliwy dzięki rozwojowi nowych technologii, takich jak hydrauliczne szczelinowanie (fracking), które umożliwiły wydobycie gazu z trudno dostępnych złóż. Mimo to, wydobycie gazu z łupków jest kontrowersyjne ze względu na swoje potencjalne negatywne skutki dla środowiska, takie jak zanieczyszczenie wody i powietrza oraz ryzyko trzęsień ziemi.

Jak jest przyszłość gazu?

Prognozy, jak to prognozy, nie są łatwe. Nakłada się tu wiele czynników, takich jak dostępność złóż, polityka rządu, ceny surowca i rozwój technologii wydobywczych. Jednak według wielu ekspertów można oczekiwać, że zarówno produkcja gazu, jak i jego światowa konsumpcja będą nadal rosły w tempie zbliżonym do tempa wzrostu światowej gospodarki.

Zwiększenie wydobycia gazu można oczekiwać głównie w Stanach Zjednoczonych, gdzie udokumentowane zasoby gazu z łupków są największe na świecie. Wielu ekspertów uważa, że Stany Zjednoczone będą w stanie utrzymać swoją pozycję lidera w wydobyciu gazu przez długi czas. Innym ważnym graczem na rynku gazu jest Rosja, która posiada ogromne zasoby gazu ziemnego, ale ich wydobycie i eksport zależy w dużym stopniu od sytuacji politycznej i przywrócenia międzynarodowej współpracy ograniczonej sankcjami Zachodu.

Co z ekologią?

Gaz ziemny ma lepszą prasę niż węgiel i bywa uznawany za paliwo przejściowe. Wydobycie gazu zawsze wiąże się z pewnymi negatywnymi skutkami dla środowiska, a rozwój alternatywnych źródeł energii, takich jak energia słoneczna czy wiatrowa, może wpłynąć na dalszy rozwój sektora gazu.

Gaz ziemny jest paliwem kopalnym, podobnie jak węgiel, które również jest spalane do produkcji energii, ale emituje znacznie mniej CO2. Ponadto, gaz ziemny nie zawiera innych szkodliwych substancji, takich jak SO2 i NOx, które są emitowane podczas spalania węgla. Dlatego uważa się, że gaz ziemny jest bardziej przyjazny dla środowiska i zdrowia niż węgiel.

Gaz ziemny może być też stosowany w procesie produkcji energii w bardziej efektywny sposób niż węgiel. Na przykład elektrownie gazowe wykorzystują technologię kombinowanego cyklu gazowego, co oznacza, że wykorzystują ciepło odpadowe do produkcji dodatkowej energii, co zwiększa efektywność procesu produkcji energii.

Photo by Patrick Federi on Unsplash

Według Międzynarodowej Agencji Energii, emisja CO2 z węgla wynosi około 820 g CO2 na każdy wyprodukowany kilowatogodzinę (kWh) energii elektrycznej. Podczas spalania gazu ziemnego, który składa się głównie z metanu (CH4), wydzielana jest mniejsza ilość CO2 niż w przypadku spalania węgla. Emisja CO2 z gazu wynosi około 400-500 g CO2 na każdy wyprodukowany kWh energii elektrycznej.

Jak inwestować w gaz?

Istnieją różne sposoby inwestowania w gaz ziemny.

1. Na GPW sztandarowym przykładem było PGNiG (przejęte obecnie przez PKN Orlen), ale z różnych przyczyn nie było raczej ekspozycją na nieefektywnego państwowego molocha i monopolistę niż na cenę gazu jako taką.
2. Kontrakty terminowe - można inwestować w kontrakty terminowe na gaz ziemny, które umożliwiają spekulowanie na zmianach cen gazu. Kontrakty te są dostępne na międzynarodowych giełdach towarowych, takich jak NYMEX czy ICE.
3. Można też korzystać z platform takich jak XTB (instrument NG.F).
4. Albo inwestować w ETF. Największe na świecie (licząc aktywami) są United States Natural Gas Fund LP (UNG) oraz ProShares Ultra Bloomberg Natural Gas (BOIL). W ofercie polskich biur maklerskich dostępny jest np. WisdomTree Natural Gas (NGAS) – oferuje go BOSSA.
   

Czy gaz to obecnie dobra inwestycja?

Długoterminowo trudno pewnie o rozsądne predykcje i decyzje stricte inwestycyjne. Z pewnością jednak historia notowań pokazuje, że rynek gazu jest podatny na wstrząsy i może być ciekawą opcją dla spekulantów, którzy chcą grać na scenariusz zmaterializowania się któregoś z ryzyk – eskalacja konfliktu z udziałem Rosji, zaburzenia w procesach dostaw (awarie gazociągów lub gazoportów). 

To wszystko może stwarzać pole do dynamicznych wzrostów przy relatywnie ograniczonym (z uwagi na stałe zapotrzebowanie oraz koszty produkcji i transportu) potencjale spadków. 

Do myślenia może dawać LOP (liczba otwartych pozycji) na gazowych kontraktach, która systematycznie rosła od początku roku, przy zwiększonym wolumenie i spadających cenach.

* mmBTU to dość egzotyczna anglosaska jednostka używana w obrocie LNG; BTU oznacza ilość energii potrzebną do podniesienia lub obniżenia temperatury jednego funta wody o jeden stopień Fahrenheita, a że jest to ilość niewielka, to posługujemy się zwykle mmBTU, oznaczającą milion BTU.